Ozon'da arama motorunun çalışması

Ozon’daki arama motoru, ürünleri sadece alıcıların arama sorgularıyla metinsel alaka düzeyine göre sıralamak için bir sistem değil, aynı zamanda trafiği dağıtmak ve ürünlerin kaliteli teklifini belirlemek için bir sistemdir. Arama sonuçlarını hem alıcılar hem de satıcılar etkiler.

Ürünün aramadaki yeri, dönüşümler, trafik ve satışlar gibi ürünün ticari göstergelerini etkiler. Arama, satıcıların ürünlerinin arama sonuçlarındaki yerini doğrudan, şeffaf ve öngörülebilir bir şekilde etkileyebilecekleri şekilde tasarlanmıştır. Güvenilir satıcıların kaliteli teklifleri arama sonuçlarında daha yüksek çıkmasından dolayı, daha fazla trafik ve dolayısıyla daha fazla satış elde ederler.

Ozon ayrıca fiyat, ürün kalitesi ve teslimat hızına bağlı olarak kaliteli bir teklifin ne olduğunu da tanımlar. Bu tür ürünleri temin edebilen satıcılar için Ozon, arama sonuçlarında ücretsiz yükseltme mekanizmaları sunmaktadır.

Arama sonuçlarında ürünün nasıl yükseltileceğine ilişkin kısaca talimat

Ozon’daki arama motoru ne gibi görevi çözer #

• Satıcıları kaliteli teklifler yapmaya motive eder.
• Ürünlerini alıcılara göstermeleri konusunda satıcılara yardımcı olur.
• Alıcılara, ihtiyacı olan ürünü bulmasına ve seçmesine yardımcı olur.
• Satıcıların teklifleri arasındaki trafiği dağıtırken alıcıların seçimini dikkate alır.

Ozon’da arama motorunun çalışma prensipleri #

• Kaçınılmazlık. Arama sonuçları her zaman satıcıların veya alıcıların eylemlerine yanıt verir.
• Ayrımcılık yapmaz. Arama sonuçları, benzer durumlarda farklı satıcıların aynı eylemlerine aynı şekilde yanıt verir.
• Hız. Ozon, arama motorunun satıcı ve alıcının eylemlerine tepkisini olabildiğince hızlı hale getirmek için çalışıyor.
• Şeffaflık. Ozon arama motorunun çalışmasıyla ilgili tüm detaylar açık bilgidir; Ozon, sonuçlarda çıkan ürünlerin sıralamasını etkilemez ve arkasındaki faktörleri gizlemez.

Ozon’daki arama motorunun çalışma şeması #

Alıcı, Ozon web sitesinde bir arama sorgusu yapar. Bundan sonra arama sonucu çalışmasının birkaç aşaması gerçekleşir.

1. Sorgu oluşturma ve aday ürün seçme aşaması.

   Her gün alıcılar, Ozon arama motoruna milyonlarca sorgu giriyorlar. Herkesin milyonlarca ürün arasından gerekli olanı bulabilmesi için ilk aşamada arama motoru, arama sorgusundaki kelimeleri ürün adlarında ve çeşitli niteliklerinde arar, bulunan aday ürünlerin geniş bir listesini oluşturur. Bu listede her sorgu için 500.000 kadar ürün bulunabilir.

2. Temel sıralama katmanı.

   Arama motoru, metinsel alaka düzeyi en yüksek 2.000 ürünü seçmek için elde edilen aday ürünleri ayırır. Gerekirse pencere genişletilebilir ve sistem ek olarak 2.000 ürün daha yükler.

3. Orta sıralama katmanı (makine öğrenimi formül).

   Elde edilen 2.000 ürün için alıcıların bunları satın alma olasılığının değerlendirilmesi gerekir. Bu ürünlerin sıralaması,
   geçmişte alıcılar için hangi özelliklerin en önemli olduğuna bağlıdır. Bunu öğrenmek için Ozon, ürünlerin özelliklerini ve alıcının davranışını karşılaştırır. Bunun sonucunda her ürünün 0 ila 1 arasında bir ölçekte puanı oluşturulur.

4. Boosting

   Önceki adımdan sonra 0’dan 1’e kadar puanlara göre sıralanan 2.000 ürün için önceden belirlenmiş artıran veya azaltan katsayılar uygulanır. Örneğin, premium satıcıların ürünlerine artıran bir katsayı; derecesı düşük ürünlere ise azaltan katsayı uygulanabilir.

5. Ürünlerin görüntülenmesi

   Nihai puanlara sahip 2.000 ürün, arama sonuçlarına verilir. Alıcı, ürün sayfalarını belirtilen sırada görür. Alıcı 2.000 ürünü gördüğünde sistem sonraki 2.000 ürünü yükleyecektir.

Arama motorunun çalışma aşamalarını daha ayrıntılı olarak gözden geçirelim.

1.Aşama: sorgunun oluşturulması ve aday ürünlerin seçimi #

Kelimeleri ürün niteliklerine göre arama #

Bir arama sorgusu geldiğinde sistem, aramada saklanan ürünlerin tüm alanlarında ve niteliklerinde bu sorgudaki kelimeleri aramaya başlar:

• ürün adı,
• ürün kategorisi,
• marka,
• açıklama,
• renk, boyut/beden, malzeme, tip ve diğer nitelikler.

Bileşimi ürün kategorisine bağlı olan birkaç yüz niteliği kontrol ediyoruz. Bir ürünün girilen nitelikleri ne kadar çok olursa, onu bulmak o kadar kolay olur.

Ürün incelemeleri ve sorular listeye dahil değildir. Bu, satıcının ürün niteliklerini doldurması çok önemli olduğu anlamına gelir; ürün ne kadar tam tanımlanırsa, alıcının arama sonuçlarında görme olasılığı o kadar artar.

Sorguyu dönüştürme ve normalleştirme #

Aday ürünleri seçmeden önce, arama motoru uygun aday ürünleri kaçırmamak için bir sorgu dönüşümü zincirini üretir. Dönüşümlerin art arda gelme sırası:

1. Eş anlamlı kelimelerle zenginleştirme. Sorgunun daha fazla ürünü kapsaması için (örneğin, “telefon” sorgusu ile akıllı telefonların aranması için) gereklidir.
2. Sorgunun normalleştirilmesi. Tüm sorgu kelimeleri tek bir forma dönüştürülür, örneğin “İnşaatçı Johnson’ın zümrüt gemisi” ve “İnşaatçı Johnson’un zümrüt gemileri” sorgularını aynı sonucu gösterir. Aynı aşamada sistem, hiç bir anlam taşımayan kelimeleri (örneğin, bağlaçları) hariç tutar.
3. Aday ürünlerin seçimi. Kalan kelimeler için arama indeksinden tüm sorgu kelimelerini içeren ürünlerin tümü alınır. Böyle ürünler çok az ise en az bir sorgu kelimesini içeren tüm ürünler de alınır.

Bu aşamada arama motoru, listesi ikinci aşamaya aktarılan 500.000’e kadar aday ürünü içerir.

2.Aşama: temel sıralama katmanı. #

Aday ürünleri alaka düzeyine göre ayırma #

İkinci adımda toplanan aday ürünler, metinsel alaka düzeyine göre ayrılır. Bu aşamada arama motoru aşağıdakilere odaklanır:

• Ürünün sorgu ile metinsel uygunluk gerçeği: ilk olarak, olağan bir doğrusal formül kullanılarak sorgudaki her bir kelimeye ilişkin arama sorgusundan kelimelerin ürüne ait alanlara ve niteliklere isabet sayısı belirlenir. Ardından, sorgudaki tüm kelimelere ilişkin isabet sayısı toplanır.
• Ürün derecesı. Bu aşamada derece artıran bir katsayı olarak kullanılır. Ürünün derecesı ne kadar yüksek olursa bu katsayı o kadar büyük olur. Minimum ve maksimum derecelendirmeye göre %0’dan %25’e kadar değişir.

Sonuç olarak tüm aday ürünler, metinsel uygunluk ve ürün derecesının toplamı olarak temel bir alaka düzeyi puanı alır.

Bu aşamada arama motoru aday ürünleri ayırır ve alak düzeyi daha yüksek olan 2.000 ürün listesini üçüncü aşamaya gönderir. Gerekirse pencere genişletilebilir ve sistem ek olarak 2.000 ürün daha yükler.

3.Aşama: orta sıralama katmanı #

Makine öğrenimi sıralaması nasıl çalışır #

Bu aşamada arama motoru, alıcının 2.000 üründen hangisini satın alma olasılığı en yüksek olduğunu değerlendirmesi gerekir. Her ürünün satın alma olasılığı bilinmediğinden dolayı ürünleri sıralamak için tahmin etmek gerekir.

Tahmin etme birkaç aşamada yapılır:

1. Her bir ürünün satışını etkileyebilecek tüm öznitelikler (İngilizce features kelimesinden) hesaplanır. Her öznitelik gerçek bir sayıdır. Örneğin, ürünün derecesı veya fiyatı da bir öznitelik olabilir.
2. Öznitelik takımına; özniteliklerin değerine dayalı olarak satış olasılığını tahmin eden, makine öğrenimi bir model uygulanır. Ozon, model olarak gradient boosting karar ağaçlarını kullanır.
3. Model, bir ürünü satın alma olasılığını değerlendirmek için kullanılan bir sayı gösterir.
4. Ürünü satın alma olasılığının puanı, sorgu içeriğine yazılır. Aynı ürün, farklı sorgular için farklı satın alma olasılığına sahip olacaktır.

Makine öğrenimi modeli nasıl çalışır #

Modelin çalışma amacı; ürünün özniteliklerine dayanarak bu ürünün satış olasılığını en doğru şekilde tahmin etmektir. Ürünün öznitelikleri, geçmişte alıcılar tarafından satın alınan ürünlerin hangi niteliklere sahip olduğu ve sıralanan ürünün şimdi bu niteliklerden hangilerine sahip olduğu hakkında bilgi içerir.

Geçmişten gelen bu verilere dayanan model, alıcının gelecekteki davranışını tahmin eder. Örneğin, bir ürünün son 60 gün içinde görüntülenmesinden satın alınmasına geçişini gösteren orta dönüşümlü özniteliği vardır. Birçok ürün için ürünün dönüşümü zaman içinde değişmediği söylenebilir. Buna göre model, satın alma olasılığını tahmin etmek için bu özniteliği kullanır ve son 60 gün içindeki dönüşüm ne kadar yüksek olursa model tahmininin o kadar yüksek olacağı söylenebilir.

Aynı şey diğer özniteliklerde de ortaya çıkıyor - örneğin, diğer her şey eşit olduğunda alıcılar, yorum sayısı daha fazla olan ürünleri tercih eder ve bu nedenle ne kadar çok yorum varsa modelin tahmini o kadar yüksek olur. Aynı zamanda farklı öznitelikler, farklı tahmin gücüne sahiptir ve satın alma olasılığını farklı şekillerde etkilerler.

Model öğrenimi, özel bir algoritmanın yardımıyla, ürün öznitelikleri ile nihai satın almalar arasındaki bağımlılıkla ilgili verilerin kullanılmasına dayanır. Birçok öznitelik, alıcıların davranışları temelinde oluşturulduğundan dolayı Ozon alıcılarının yaptıkları eylemlerle, ürünlerin arama sonuçlarındaki sırasını etkilediği söylenebilir. Öznitelikler ağırlığının satın alma tahmini üzerindeki etkisi ürünün geçmişteki satışlarına göre belirlendiğinden, arama sonuçları her şeyden önce bir ürünün satın alınması gerçeğinden etkilenir.

Makine öğrenimi sıralamada neler dikkate alınır #

Bu aşamada, ürünün satışını etkileyen tüm öznitelikleri dikkate alınır. Bunlar, ürün özellikleri, derecelendirmesi ve; sipariş düzenleme, ürünü gözden geçirme veya sepete ekleme gibi alıcı davranışlarıdır. Toplamda Ozon arama motoru yaklaşık 100 farklı özniteliği dikkate alır.

Satıcılar, ürünlerin arama sonuçlarındaki sırasını etkileyebilir; çünkü bazı özniteliklerin değerlerini doğrudan kontrol ederler.

Dikkate alınan özniteliklerin temel anlamsal blokları:

• Popülerlik — alıcının ürünle etkileşimini karakterize eden nitelikleri birleştirir: ürün gösterimi, sepete ve favorilere eklemeler. Alıcıların ürün kartına geçişi ve ürünleri arama sonuçlarında gözden geçirme gerçeği ürünlerin gösterimi olarak kabul edilir. Mevcut arama modelinde popülerlik %29’luk bir ağırlığa sahiptir.
• Satışlar — ürünün geçmişteki satışlarından hesaplanan nitelikleri birleştirir: ürünlerin satın almaya dönüşümü ve bu ürünün satın alınma sayısı. Ağırlık — %17.
• Fiyat — ürün fiyatından hesaplanan nitelikler: ürün fiyatının kendi fiyat geçmişine göre değişimi ve güncel indirim miktarı. Ağırlık — %5.
• Yorumlar — ürünün derecelendirmesine göre hesaplanan nitelikler: ürünün derecelendirmesi ve ürün hakkındaki yorum sayısı. Ağırlık — %5.
• Teslimat — ürünlerin teslimat hızını nitelendiren nitelikler: teslimatın hızı ve bu ürünün ekspres ürün kategorisine ait olup olmadığı. Ağırlık — %3.
• Metinsel alaka düzeyi — ürünün sorguya metinsel uygunluğunu karakterize eden nitelikler. Ağırlık - %12.
• Kişiselleştirme — alışveriş alışkanlıklarını, önceliklerini, ilgi alanlarını ve diğer parametreleri dikkate alarak arama sonuçlarını her bir alıcıyla ilişkilendirmektedir. Ağırlık — %10.

Özniteliklerin öngörücü gücü, formül güncellemeleri ve yeni özniteliklerin eklenmesi nedeniyle sürekli değişmektedir.

Bu aşamada arama motoru 2.000 aday ürün arasından her bir ürünü 0’dan 1’e kadar bir ölçeğe göre değerlendirir. Bu puan bire ne kadar yakın olursa, ürünlerin arama sonuçlarındaki sırası o kadar yüksek olur ve satış olasılığı o kadar artar. Tüm puanlar dördüncü aşamaya gönderilir.

4.aşama: boosting #

Bu aşamada 0’dan 1’e kadar puana göre sıralanan aday ürünlere önceden belirlenmiş artıran veya azaltan katsayılar uygulanır. Örneğin, premium satıcıların ürünlerine artıran bir katsayı; derecesı düşük ürünlere ise azaltan katsayı uygulanabilir.

Boosting nasıl çalışır #

Örnek olarak “kırmızı çorap” sorgusunu değerlendirelim. Makine öğrenimi sıralaması da dahil olmak üzere aramanın üç aşamasından geçtikten sonra “kırmızı çorap” adlı bir ürünün 0,7 puan aldığını varsayalım. Bu ürün premium satıcının bir ürünü ise boosting uygulanır — örneğin, × 1.3. Bu durumda ürünün nihai puanı 0,7 yerine 0,91 olacaktır.

Ozon sürekli olarak sitedeki toplam satış sayısını artıran yeni katsayılar aradığı için, boosting katsayıları oldukça sık değişmektedir.

Tüm boosting’ler, birbirini dışlamadığı sürece toplanır. Örnek olarak Ozon’daki bir premium satıcıya ait, hem ertesi gün teslimat garantili, hem iyi bir fiyata sahip bir ürünü gözden geçirelim. Her bir boosting için boosting katsayısının %10 olduğunu varsayalım. O zaman makine öğrenimi sıralamaya dayalı 0,7 alaka düzeyi puanına sahip bir ürün, 0,7 × 1,1 × 1,1 × 1,1 = 0,9317 nihai alaka düzeyi puanına sahip olacaktır.

Boosting’ler #

Şu anda, modele göre sıralandıktan sonra kullanılan aşağıdaki boosting’ler dahil edilmiştir:

• Reklam ile yükseltme — boosting katsayısını para karşılığında satın almak. Kullanıcı hesabınızda Reklam → Aramadaki sıralamayı yükseltme sekmesinde daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
• Lojistikle ilgili booster’ler. Bir ürüne bu kategoriden sadece bir boosting uygulanabilir. Uygulama önceliklerinin sırası aşağıdaki gibidir:
  • Ozon Express Ürünleri. Bu tür ürünler, teslimat hızı nedeniyle artırılmış bir katsayıya sahiptir — %7,5.
  • Roket simgesiyle işaretlenmiş ürünler. Satıcının yerel bir depodan teslimatı aynı gün veya ertesi gün garanti ettiği ürünler artırılmış bir katsayıya sahiptir - %7,5.
  • Ana depodan ürünler. Kullanıcıya en yakın FBO deposunda bulunan ürünler, alaka düzeyine + %5 oranında değer kazanır.
• Premium Satıcılar. Premium satıcının ürünlerine ücretsiz bir boosting verilir — % 5.
• İyi fiyat. Kendi fiyatının geçmişine göre iyi bir fiyata sahip ürünlere, artırılmış bir katsayı verilir: yüzde 50 veya daha fazla bir fiyat indirimi için alaka düzeyine + %10. Doğrusal bağımlılık: %25’lik bir fiyat indirimi için %5 eklenecektir. 30 gün içinde, artırılmış katsayı 0’a düşer.

### Nihai puan ve boosting etkileri

Boosting, alıcılar oylama gücünü alt etmek için yeterli olmayabilir.

Örnek olarak, biri üçüncü aşamadan sonra 0,9 ve ikincisi — 0,6 puana sahip iki ürünü gözden geçirelim. Bu durumda sonuçlarda, ilk ürün birinci, ikincisi ise ikinci sıraya yerleştirilmelidir. Bununla birlikte i̇kinci ürüne 1,25 × bir boosting uygulanırsa elde edilen puan 0,6 × 1,25 = 0,75 olacaktır. İkinci ürünün ilk puanı oldukça düşük olduğundan dolayı boosting, arama sonuçlarında ilk ürünün üzerine çıkmasına yardımcı olmayacaktır.

0,9 nihai puanı olan bir ürünün; bir sorguda ilk sırada, başka bir sorguda ise onuncu sırada çıkabileceğini anlamak önemlidir. Bu, sonuçlarda çıkan diğer ürünlerin
hangi puanları elde ettiklerine bağlı olacaktır.

5.Aşama: ürünlerin görüntülenmesi #

Ürün görüntüleme nasıl çalışır #

1. Arama motoru, nihai puana sahip 2.000 ürün alır.
2. Bu puanlara dayanarak ürünler alıcıya gösterilir: en yüksek puana sahip ürünler listede en üstte; en düşük puana sahip ürünler en altta gösterilir.
   • Ozon web sitesinin masaüstü ve mobil versiyonlarında ürünler, sonuç sayfalarında 36 adet “kare” şeklinde gösterilmektedir.
   • Mobil uygulamadaki ilk ekranda ilk 36 ürün görüntülenir; sonraki ürünler ise sayfayı aşağı kaydırdığınızda yüklenir.
3. Sonuçlarda gösterilen ürünler için güncel nitelikler ve resimler yüklenir.

Ürünün arama sonuçlarındaki yeri, dönüşümler, trafik ve satışlar gibi ürünün ticari göstergelerini etkiler.

Ürün arama sonuçlarında nasıl yükseltilir #

1. Aramadaki sıralamayı yükseltmeyi kullanın. Gerekli arama sorguları için oranlar belirterek ürünlerinizin arama sayfasındaki veya katalogdaki sırasını etkileyebilirsiniz. Bunun için kullanıcı hesabınızda Reklam →Aramadaki sıralamayı yükseltme bölümüne geçin.

2. Ürünün fiyatını düşürün. Son 30 gün içinde fiyatı ortalama fiyatlarına göre azalan ürünlerin sonuçlardaki sırası yükseltilir. Aynı zamanda ürün fiyatının ortalama değeri, değişiklikler yapıldıktan sonra giderek azalır; bu nedenle zamanla etkisi de zayıflar. Ürün fiyatını düşürmek için kullanıcı hesabınızda Fiyatlar ve kampanyalar → Ürün fiyatları bölümüne geçin.

3. Alıcılardan yorum toplayın. Ürünün derecesi ne kadar yüksek olursa ve onunla alakalı ne kadar çok yorum varsa, sonuçlardaki sırası o kadar yüksek olur. Ürününüze yaptıkları yorum karşılığında alıcılara puan verebilirsiniz. Bu hizmeti etkinleştirmek için kullanıcı hesabınızda Ürünler → Puan karşılığında yorum bölümüne geçin.

4. Ürünlerin özniteliklerini tam olarak doldurun. Ürün hakkında ne kadar fazla bilgi varsa alıcıların onu bulması o kadar kolay olur. Ürün bilgilerini düzenlemek için Ürünler → Ürünü Düzenle bölümüne geçin. Ayrıca, bir XLS dosyasına yükleyerek aynı anda birkaç ürüne ait bilgileri düzenleyebilirsiniz.

   Ürün kartlarının düzenlenmesi hakkında daha fazla bilgi

Sıkça Sorulan Sorular #

Bir ürün oluşturdum ve onun stok durumunu belirttim. Doğrudan bir bağlantıya tıkladığımda Ozon web sitesinde ürünü görüyorum ancak arama motoru aracılığıyla bulunamıyor. Ne yapmalıyım? #

Genel olarak yeni ürünler arama sonuçlarına hemen görünmez; kural olarak görünmesi birkaç dakika sürer. Ayrıca, sonuçların önbelleğe alınmasının özellikleri nedeniyle ürün,
değişiklik yapıldıktan sonraki 20 dakika boyunca sonuçlarda görüntülenmeyebilir. Bu süreden sonra ürün hala arama motorunda bulunamıyorsa ürünle ilgili tüm temel verilerin: fiyat, ad ve açıklamanın doldurulup doldurulmadığını kontrol edin. 48 saat içinde ürün sonuçlarda görünmezse destek hizmeti ile iletişime geçin.

Ürünüm görmeyi beklediğim sorguların arama sonuçlarında görünmüyor. #

Ürün belirli bir sorguya göre bulunamıyorsa aşağıdakileri kontrol etmeniz gerekir:

• Ürün arama sonuçlarında gerçekten yer alıyor mu: Arama sonuçları birkaç bine kadar ürün içerebilir ve ürününüz bu listenin herhangi bir yerinde bulunabilir. Ürünün sonuçlarda olmadığından emin olmak için uygun filtreler uygulayın, örneğin marka veya fiyata göre. Bu seçimi azaltacaktır.
• Kategori tahmini kaldırılırsa ürün bulunacak mı. Kategori tahmini başarılı olursa, arama çubuğunun altındaki başlıkta Her Yerde Ara düğmesı görünür. Bu durumda ürünün tahmin edilen kategoriye ait olup olmadığını ve buna ait olması gerekip gerekmediğini kontrol etmeniz gerekir.
• Ürünün diğer ürünlerle ortak bir ürün kutucuğuna geçip geçmediği. Ürün kutucuğunda renk, boyut veya parça sayısı gibi farklı özellik seçeneklerinin olup olmadığına bakın.
• Arama cümlesinin eş anlamlı kelimelerine göre ararken, ürünün bulunup bulunmadığı.

Bu işlemleri uyguladıktan sonra ürün hala sonuçlarda çıkmıyorsa, Ozon destek ekibiyle iletişime geçin.

Ürünümü sonuçlarda yükseltmek için göstergeleri yapay olarak artırmak mümkün mü? #

Yukarıdaki göstergelerin çoğu gerçekten yapay olarak artırılabilir. Artırım örneğin kaliteli harici trafik satın almak için “beyaz” da, örneğin bot satın almak için “siyah” da olabilir.

Sonuçta sıralamayı alıcılar davranışı belirleyeceğini anlamak önemlidir; bu yüzden sonuçlarda ürünü yükseltmek için bot satın almak yardımcı olmayacaktır. Örneğin, botları kullanarak gösterim sayısını artırabilirsiniz ancak çok sayıda gösterim, ürünün sıralamasını olumsuz yönde etkileyebilir çünkü ürünün çok fazla gösterimi varsa, ama aynı zamanda satış sayısı az ise, alıcıların bu ürünü beğenmediği anlamına gelir. Böylece, gösterimi yapay olarak artırarak ürününüzü arama sonuçlarında düşürebilirsiniz.

Tıklamalar sıralamayı etkilemez; sepete ve favorilere eklemek için anti-fraud sistemi çalışır, yapay artırılan göstergeler takip edilir ve sıralamada kullanılmaz. Aynı zamanda, rakiplerin ürün göstergelerini yapay olarak artırarak arama sonuçlarını düşürmek mümkün olmasın diye yapay artırma kullanan satıcılara ceza uygulamıyoruz.